Kaya Mezarı İşaretleri ve Mezar Tespiti

Zemin üstü ve Zemin altı olmak üzere iki ayrı kategoriye ayrılan kaya mezarlarının tespiti yönünde faydalı olabilecek bir kaç şey paylaşalım.

Kaya mezarları zemin üstü (khamosorion) ve zemin altı (arcosolium) olmak üzere 2 şekilde yapılmışlardır. Aynı mezarlıkta aynı dönemde her iki stil de kullanılmıştır. Bu durum inançla ilgisi olmayan,tamamen zenginlikle alakalı bir tercihtir.Bu arada soylular hariç, en zenginlerin zemin altı kaya mezarına gömüldüklerini belirtmek isterim. Bunları tespit etmekte öyle bazılarının dediği gibi üç bilinmeyenli bir denklem falan değildir. Çünkü hepsinde çevresinde ben buradayım diyen yuvarlak, kare, dikdörtgen oyuk gibi bir takım unsurlar ile bu odalar yapılırken çıkan taş kırıkları mutlaka vardır.

Aşağıdaki fotoğraflarda işaretlediğim noktalardaki taş kırıklarının aslında ne kadar belirgin olduğunu görüyorsunuz ama önemli olan bakmak değil, görebilmektir. Kısacası mıcır dediğimiz irili ufaklı kaya ve taş parçalarını toplu olarak bulunabildiği ya da dağını şekilde araziye yayılmış olduğu alanlarda; hemen yakınında kaya mezarı olma olasılığı çok yüksektir.

Aynı zamanda bu mıcır kalıntılarının yanı sıra arazide bulunması muhtemel kaya mezarı işaretleri de olmaktadır, bu işaretlerin ne anlama geldiği konusunda ise aşağıda gerekli açıklamaları bulabilirsiniz.

Kare oyma tek başına yan yüzeyde ise erkek mezarı; bu kayanın arka kısmına doğru 10 metreden kısa mesafede yerdedir. Mezar girişi bir kademe iniş bir kademe geçiş şeklinde önce aşağı; sonra giriş yönü kare oyma istikameti olacak şekilde ileridir. Yani girişi aranan mezarda girişten girerken sırtımız kare oyma yönündedir. Kare oymanın derinliği 4 parmaktan derindir. Sığ kare oymalar mezar olarak değerlendirilmez; sığ oymalarda oymanın altında çekmece aramak daha mantıklı bir yaklaşımdır.

Kare oyma derin ama yere paralel. Burada oymanın anlamı mezar değil mezarlıktır. Birden fazla mezar bu oyma etrafında arazidedir. Genelde bu mezarların direk kendi işaretleri olmaz. Bazı durumda yuvarlak tek oymalar ve büyükten küçüğe sıralı yuvarlak oymalar mezarı verebilir. Kare oyma birden fazla olduğu durumlarda oda mezar olma olasılığı artar burdada yine mezarın kendini bulmak için yuvarlak tek oyma aranır. Bu yuvarlak oyma büyüktür ve mezarın hemen girişinde bulunur.

Kare oyma birden fazla yan yüzeyde sıralı burda kare oymaların olduğu kayanın ön tarafındaki düz arazide birden fazla mezar olduğu anlamına gelir. Mezarlar küçük sandık tarzı kayaya oyma olabileceği gibi toprak içi taş örme mezarlarda olabilir. Oymaların olduğu kayaya sırtımızı vererek araştırma yapılır.

Dikdörtgen Oyma İşaretleri

Dikdörtgen oyma yere paralel ise burada dikdörtgen oymanın kısa kenarlarının yönü doğu batı olanlar makbuldur. On adımdan daha kısa olan mesafelerde kaya içinde sandık mezar aranır. Mezarın kendisi ve kapağı doğa ile uyumludur. Kapak sürgüsünden koparılarak açılır. Araziye göre tek blok ve daha yüksek olan iri kayalar incelenmelidir.

Dikdörtgen oyma yan yüzeyde ise burada dikdörtgen oymanın boyutu önemlidir. Bir insan içine sığacak kadar olan oymalarda oymanın kendi içi mezar girişi olabilir. Burada oymanın derin olan ve içine bir nesne konacak şekilde alt kısmı düz olanlar dikkate alınmaz. Bunlar sunak olarak kullanılmıştır. Daha sığ ve 20-40 cm olanları tercih edilir. Karşıdan bakınca sağ istikamete 20 cm için 7 metrelik bir oynama sıklıkla tercih edilen bir mezar bulma yöntemidir.

Sıralı dikdörtgen oyma yerde ise burada oymalar genelde ufaktır. İç yüzeyi düz olmayan sivri olan dış kenarı dikdörtgen olan oymalar taş kırma işlemi için açılmış olarak kabul edilir. Bunlarla ilgili yorum yapılmaz alt ve üst kısmı dikdörtgeni tam veren oymalarda tek sayılar makbuldur. 3-5-7-9 dikkate alınmalıdır ve mezarı verir. Mezarı veren ek bir işaret yoksa yani sıralı oymalar sıra halinde giderken açığında tek bir başka oyma yada herhangi bir başka işaret kanal vs. yoksa işaretin direk istikametindeki ilk zemin taşının altı tercih edilebilecek bir mezar yeridir. Bazı durumlarda oymaların olduğu sıranın sağı ve solu da tercih edilebilir. Bu tür mezarlar kaya içine oyulup üzerine kapak oturtulduğu için eğer zemin topraktan temizlenebilirse kolayca ayırt edilebilir.

Sıralı dikdörtgen yan yüzeyde çok sık rastlanan bir işaret değildir. Genelde dikdörtgenlerin sırasında mutlaka ya bir kare ya bir yuvarlak oyma vardır. Aile mezarı verdiği varsayılır. Mezar kaya içinde oda şeklindedir. Oymaların olduğu kayanın altında veya farklı olan oymanın olduğu yöndedir. Düşünce tarzı ilk ölen erkek için bir kare her peşine ölen kadın için bir dikdörtgen oyma yapıldığı yönündedir. Her oyma bir mezarı verir.

Yuvarlak Oyma İşaretleri

Yuvarlak oymalar var ise burada iki karış ve üzerindeki zeminde yuvarlak oymalarda mezar hemen bu işaretin yanında kaya içindedir. Bazı mezarlar sandık şeklinde iken bazıları oymanın yanından kayanın dibine inerek yan olarak girilerek bulunur. Burada oymalar daima simetrik tam dairedir içinde murç izleri bariz bellidir. İçine su dökülürse su bu oymanın içinde akmadan uzun zamanlar durur. Doğal oyuklarla bunlar karıştırılmamalı tarifteki gibi olmalıdır.

Küçük çok sayıda yuvarlak oyma var ise burada oymaların sayısı onları bulabilir. Bizans işi mezar oyması olarak kabul edilir. Her bir oyma bir mezarı verir bölge düz alandır düz alan içindeki tek bir taş üzerinde çok sayıda oyma görülür. Oymanın mezarları oymadaki şekillere göre mesafe tahmini yapılarak toprak içinde aranır.

3 yuvarlak oyma düz taşta ise tek ince kanal aranır. İnce kanalın suyu toprağa verdiği yerde bir mezar vardır. Bazı durumlarda bu mezar direk toprakta iken bazı durumlarda taşın altına doğru çekmecelidir. 3 oyma yan yüzeyde ise sacayak şeklinde olmasına özellikle dikkat edilir. Sacayağın alt kısma gelen oyma yönünde toprak içinde mezar aranmalıdır.

Yarım daire bu oymada yarım dairenin alt toprağa bakan kısmı düzdür. Bir topu ikiye kesmiş gibi yapılmıştır. Oyma derinliği fazladır. Oymanın içine bir kandil koysak duracak şekilde taban düzlenmiş ve derinleştirilmiştir. Genelde hükümdar veya yerel yöneticilerin ailelerinin erkek çocuklarının mezarları bu şekildedir. Hükümdarın kendi oğlu kardeşinin oğlu amcası amcasının oğlu vb gibi. Burada oymanın 1 ile 2 metre altında yan girişli oda mezar aranmalıdır.

Bu tür mezarların kapakları açıktadır. Toprağa gömülü olana pek rastlanmaz. Yandan boşluk tespiti yapılarak kapak bulunur yerinden sökülerek odaya girilir. Bu tür mezarlar genelde birden fazla yan yana olacak şekilde oymaya uygun yumuşak kireç kayalıklarına yapılır. Bir tanesi bulunduğunda diğerlerinin bulunması kolaylaşır.

Son olarak bulunmuş kaya mezarlarının örnek görsel ve bilgilerini aşağıdaki dosyadan inceleyerek arazi yapısı ve işaretleri konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz.