Horasan Harcı Genel Bilgiler

Horasan harcı olarak bilinen harç; içinde pişirilmiş ve öğütülmüş toprak ürünleri katılan bir malzemedir eski dönemlerde yapı ustalarının, kullandıkları malzemelerin mukavemetini arttırmak için; malzemenin içine yumurta akı, peynir, reçine, pişmiş toprak gibi katkı maddeleri katarak meydana getirdikleri söylenirdi ama bunun bilimsel bir değeri yoktur. Tarihte ilk olarak çamur kullanılmıştır. Çamurun ardından, Romalılarla birlikte, kireç harcı kullanılmaya başlanmıştır. Kireç harcından sonra, kum kireç karışımının içine pişmiş kil veya puzolan denilen volkanik tüfün karıştırılması ile su karşısında sertleşen bir bağlayıcı elde edilmiştir. Tarihi yığma-kargir yapılarda özellikle, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı mimarisinde ise horasan harcı adı verilen bağlayıcı kullanılmıştır

Roma Betonu; Modern betona benzer olup, agrega (kum,çakıl,kırmataş), bağlayıcı malzeme ve suyun karışımından meydana gelen yapay bir yapı malzemesidir. Agrega aslında çakıl, iri taş-moloz ve tuğla parçaları gibi bir dolgu malzemesidir. Bağlayıcı ise, ıslak agrega (sulandırılmış) ile karıştırılıp, kuruduğunda sağlam bir malzeme meydana getirir. Bir çok malzeme, hatta çamur (kil) bile bağlayıcı madde olabilir, ve harç olarak kullanılabilir. Tarihsel olarak kireç veya alçıtaşı bağlayıcı olarak kullanılmış, moloz taşlarla karıştırılıp kuvvetli bir harç (kireç harcı) imal edilmiştir. Roma’nın bu temel yapı karışımına katkısı, birincil bağlayıcı olarak, İtalya merkezinde bulunan (Baiae yakınlarında ve Vesuvius Dağı’nın eteklerindeki kentlerin çevresi) özel bir volkanik toz olan Pozzolona’yı (puzolan)ilave etmesidir. M.Ö.150′ lerde keşfedilen bu malzeme sayesinde Romalılar su altına da harç uygulaması yapabilmişlerdir. Genellikle kireç ile karıştırılan puzolanın, su altındaki uygulamalarda saf hali kullanılmıştır.

Puzolan, agrega ile birlikte olağanüstü kuvvetli bir bağ oluşturmuştur. Roma İmp.’nun büyük bir bölümünde, benzer volkanik tozlar bulunmadığından, bu yerlerde yerel malzemeler (alçıtaşı veya kireç) bağlayıcı olarak kullanılmıştır. Vitruvius harcı oluşturan bağlayıcı, agrega ve su oranlarını ayrıntılı biçimde, kumlar arasındaki kalite çeşitliliğini de göz önüne alarak anlatmıştır. Önerdiği kum/kireç oranları şu şekildedir:

Nehir, kumul ve ocak kumu için : 2/1; 2/1 ve 3/1. Çakıl parçaları ve kırık tuğlalar harca eklenirse, kum/parça/kireç oranı 2/1/1 olur ve bilinen beton elde edilir. Harçta-ki su oranı ise %15-20, puzolan eklenmesi halinde puzolan/kireç oranı 2/1 olmalıdır. Bu metodun avantajını temel yapımında ,teras ve özellikle de su yapılarında görmüşlerdir. Rıhtım duvarları, dalgakıranlar, rıhtım tesisleri, köprü ayakları gibi çok büyük yapılar inşa edilmiştir. Mozaik tabanlar için dayanıklı yataklama harcı için de puzolandan yararlanılmıştır.

Horasan Açma Yöntemleri

Eğer taşlarla örülmüş bir duvarla karşılaşılırsa ve örülü taşları birbirine horasan harcı ile tutturulmuşsa yapılması gerekenler sırasıyla şunlardır.

1- Hürmüzle iyice ısıması gerekiyor, bir tüp ve Hürmüz işi görür, ısıtıldıktan sonra ilk önce soğuk su dökülür ve soğutulur ardından tekrar ısıtılır, yüksek derece de ısıtıldıktan sonra ikinciye sirkeyi iyice yedirerek dökeceksin, ve yarım saat bekleyeceksin, sonra balyozla duvar aşağıya indirilir, bu kayadan yapılmış ve horasanla kayaların birbirine tutturulmuş hali için geçerlidir.

2- Eğer horasan harcına çok dar bir alanda rastlamışsa rutubete karşı dayanıklı bir formülle yapılmıştır, yoksa dar alanlarda uzun süreli kalmazdı, onun çözümü için ise horasanlı bölgeye saf alkol dökülecek ve bir iki saat beklenecek, sonra hürmüzle ısıtılacak ve çekiçle kırılacak dar alanlar için çok etkilidir.

3- Yerde kapak veya kaplama horasan harcını geçmek en zorlarındandır , bunun birkaç yolu var, öncelikle saf limon suyu hazırlanacak, hazır konsantre kesinlikle olmayacak ve önceden de sıkılmış olmayacak, limonlar yerinde kesilecek ve suyu orada sıkılacak, sıkılıp üretilen oran kadar eşit düzeyde sirke hazırlanacak, ve ikisini karıştıracaksın, bu karışımın dötte biri kadar oranda da saf alkol ve aynı oranda iyotsuz tuz bu na eklenecek, bu toplam karışımı horasanın üzerine döktüğünde oradan uzaklaşman gerekiyor, ortalama 3 saat sonra 56-60 cm içeriye girilebilir duruma gelir, daha da kalınsa tekrar aynı uygulama yapılacak.

İkinci seçenek, bir plastik kovanın içine 4 litre içilebilir su koyulacak ve içine 1 kg toz şeker 1 kg tuz 1 litre elma sirkesi koyup 10 dakika karıştırılacak, horasanlı bölgeye dökülüp ortalama 7-8 saat beklenmesi gerekiyor, sonra kum gibi dökülür, Sonuç kesin.

Üçüncü seçenek, horasanlı bölgeye ortalama 15 kg toz şekeri eşit bir şekilde yüzeye yayacaksın, sonra üstüne sirke yavaş bir şekilde dökülecek, bunun üzerine de 3-4 cm toprak dökülecek, 1 gün bekletilecek, açıldığında yumuşacık bir örgü ile karşılaşacaksın.