Tümülüs Çeşitleri ve Katmanları

Kral ve kral ailesi için, önce zemin üzerine inşa edilen mezar odası, sonra üstüne yığılan toprak veya taşlardan oluşturulan yapay tepe tipleri ve  anıt mezarlardır. Bu mezarlar dönemin mimarları tarafından inşa edilmişlerdir. Dış görüntüsü höyüğü andırmakta olan tümülüsler, yığma tepesi altında planlı bir mimariyi barındırırlar. Kral ya da kral ailesinden ölen fertler kullandıkları muhtelif eşyaları ve hediye edilen eşyaları ile birlikte, inşa edilen taş ya da ahşap oda içine ceset ile birlikte define edilmiştir.

Tümülüsün boyu, mimari estetiği ölen kişinin zenginliği, değeri ölçüsünde değişmektedir. Boyu daha yüksek olanlar daha zengin krallar için yapılmıştır. Bu yapılar her zaman 9 metrenin katları olan 9,18,27,36… metre gibi yükseltilere sahiptir. Buda definecileri en çok ilgilendiren konulardandır.

Tümülüs ve höyük aynı olmalarına rağmen bazı özelliklerinden dolayı höyüklerden ayrılırlar. En belirgin özelliği huni şeklinde olması, tepe açısının dar olması, yapının yüzeyinde kiremit, tuğla, küp ve kül gibi malzemelerin olmamasıdır. Tümülüs yapılara uzaktan ve yakında bakıldığından yapay olduğu her zaman gözü ısırır ve net belirgindir. Tümülüs iç ve dış mimarisi başta ölenin değerine ve coğrafik yapıya göre değişir. Belli bir standardı yoktur.

Birden fazla mezar odası olanlarda dromos denilen moloz taşlardan hiç bir mimari özelliği bulunmayan ve mezar odasına geçit veren tüneller bulunmakta olup, Frig Tümülüslerinde hiç bir zaman dromos bulunmamaktadır. Yine Frig Tümülüsleri hariç toprağın kaymaması için alt yerleşmede krepiz denilen moloz iri taşlardan örülü duvar vardır..

  • Anadolu’da inşa edilen tümülüslerin asıl kökeninin Makedonya olduğu bilinmektedir. Bu geleneği Anadolu’ya taşıyan medeniyet Frigler olmuştur. Tümülüs geleneğinden önce, insanlar kral veya kral ailesine ait ölüleri “dolmen” tipi denilen mezarlara gömmüşlerdir.

Dolmen tipi mezarlar, üstüne muhtelif toprak taş ve sair malzemeler konularak yapay tepecik halini almıştır. Frigler’den başlayan bu gelenek devam eden medeniyetlerce geliştirilerek Roma ve Doğu Roma dönemlerinde modern bir yapıya ulaşmıştır.

Lidya tümülüsleri toplanda 500’ün üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.  Lidya tümülüsleri bloklardan yapılmış yada ana kayaya oyulmuş mezar odalarını veya sandıkları ya da çukurlara yerleştirilmiş lahitlerin üzerini örtmektedir. Mezar odalarının içindeki gömüler lahitlerin içine ya da klinelerin (sekiler) üzerine yerleştirmiştir. Beşirlenen lidya tümülüsleri çoğunlukla kireçtaşı ya da mermerden yapılmışlardır, fakat ana kayadan oyulmuş veya ahşap ve tunçtan yapılmış örnekler de vardır.

Frig tipi tümülüsler klasik tip tümülüsler olarak mezar odası ahşap, diğer unsurlar tamamen topraktır. Bu tip tümülüslerde yığma tepe toprağının çevreye yayılmasını önlemeye yarayan krepis duvar ile mezar odasına geçit veren dromos tünel uygulanmamıştır Bunlar, Lydia ve Yunan tümülüslerinden, bu unsurların olmayışı ve mezar odalarının yapımında taş yerine ahşabın kullanılmış olmasıyla ayrılmaktadır.

Grek (yunan) tipi tümülüsler Friglerden sonra geliştirilen tümülüslerdir. Dış yüzey tamamen dışarıdan getirilen hediye topraktan yapılan çamurdan oluşmuştur. Taban etrafını çevreleyen krepis duvarları vardır. Tümülüs birden fazla oda içeriyorsa dışarıda odalara geçit veren dromos tünel bulunur. Mezar odaları taş örülüdür. Bazıları içten sıvanır ve sıva üstünde muhtelif süsleme motifleri yer almaktadır. Bazıları sıvasız sadece duvar yüzeyine boya ile motifler yapılanları da bulunmaktadır. Bu tip odalarda çürüyen ve paslanan muhtelif maddelerin çıkardığı gaz dışarıya sızmaz ve hep içeride kalır.

Roma tipi tümülüs ise tamamen taşıma moloz taşlardan inşa edilmiş, günün modern tümülüs yapılarıdır. Romanın devamı olan Doğu Romalılar ise, tümülüs geleneğinde bir değişiklik yapmadan direkt Romalılardan esinlenmişlerdir. Bu nedenle tümülüs odasındaki mezar hediyeleri analiz edilmeden o tümülüsün Roma mı Doğu Roma mı olduğu kesinlik kazanmamaktadır. Tamamı taştan inşa edilmiş tek odalı modern tümülüslerdir.

Doğu Romalıların tümülüs örneğinde yüzey kısmı tamamen dışarıdan taşınan moloz taşlardan oluşmuştur. Romanın devamı olan Doğu Roma kültüründe tümülüsler Roma döneminden esinlenerek inşa edilmiş ve Roma ile neredeyse aynı özelikleri taşımıştır. Bu tiplerin aynı zamanda toprak tipleri de mevcuttur.

  • Tümülüs yapıları birer mimari yapılardır. Tümülüslerde aranan yapı unsuru odadır. Tümülüsler tüm doğal afetler dikkate alınarak günün mimarları tarafında inşa edilir. İnşasında her türlü hesaplamalar yapılır. Buraya gömülecek olan şahıs sıradan bir şahıs değildir. Yapılan araştırmalarda mezar odasının dış köşe pabuçlarına kum doldurulduğu görülmüştür. Bunun nedeni deprem sarsıntılarına karşı dayanıklılığı
    sağlamaktır.

Tümülüs oda yapılarında işlenmiş taş veya ardıç ağaçları kullanılmıştır. İç yüzeyinde muhtelif figürlü mozaik ya da sıva üzerine işlenmiş bir takım motifler yer alır. Bu figürler birer tarihi belge niteliğindedir. Tümülüs mezar odasına ait iç kısmı 2 ile 6 metre kare şeklinde değişmektedir. Bir kısım tümülüslerde birden fazla oda yer alır. Bunlar aile tipi olarak bilinir. Mezar odaları yan yana olanlarda birbirine geçit veren girişleri bulunur. Üst üste olanlarda ise bu tür geçitler bulunmamaktadır.

Toprak tipi tümülüs katmanları dıştan içe doğru sıralanacak olursak

  • 1- Tümülüsün inşasından günümüze kadar oluşan katman: bu katmanın derinliği fazla değildir
  • 2- Hediye katman: Krala bağlı yerleşim birimlerinden getirilen muhtelif topraklardır. Muhtelif bölgelerden gelen bu toprak çamur ile sıvanmıştır. Renk renk bir katman oluşturur.
  • 3- Ana katman, bölgeden elde edilen toprak yığmasıdır.
  • 4- Taş katman ana koruma katmanıdır. Çatı şeklinde tümülüsü korumaya alır.
  • 5- Kil katman mezar odasını sulardan korur. Bazen kurutulmuş kil konulur ki bu kil de çok serttir.
  • 6. Son katman ise tümülüs mezar odasıdır.

Taş tümülüslerde oda, altıgen planlıdır. Odanın üstünü bir şemsiye gibi kaplayan taş kilit tabaka bulunur. Bu tabaka temel taşlarından beslenerek yukarıya doğru bir ters bir düz olmak üzere harçla örülür ve üstüne kaya tuzu basılır. Bu şekilde yapılması, mezar odasını bir şemsiye gibi soygunlara karşı korumak içindir. Üstünde ise çevreden çeşitli büyüklükte taşlar toplanılarak yapay bir tepe oluşturulur. Katmanları dıştan işe doğru sıralanacak olursa bunlar;

  • 1. Çevrede toplanmış taş katmanı
  • 2. Koruma tabakayı bağlayan taşlar ( Bu taşlar iri ve moloz taşlardır.)
  • 3.Koruma taş kilidi
  • 4.Mezar odası
  • 5.Temel

Bir tepenin tümülüs olup olmadığına aşağıdaki genel bilgiler kullanılarak
kesin karar verilmelidir.

  • 1- Yakınında su kaynağı varsa.
  • 2- Hakim bir tepe, vadiye bakan yamaç yüzeyinde yada düz yerde her taraftan rahat
  • gözüküyorsa.
  • 3- Yakın mesafe içerisinde yerleşim yeri ya da ibadet edilen mekan varsa.
  • 4- Yüzeyinde küp, çanak, çömlek, kül, kiremit ve tuğla gibi malzemeler yoksa,
  • 5- Huni şeklinde tepe açısı dar ise.
  • Bu beş koşulu taşıyan yapay tepecikler tümülüs yapılardır.
ZİYARETÇİ YORUMLARI - 3 YORUM
  1. Anonim dedi ki:

    Fırık tumunus gırıslerı nasıl oluyo

  2. Papillon dedi ki:

    Elimde bir tümülüs’un icinde çekilmiş fotograflar var iletişime gecsek bilgilendirirmisiniz

  3. Anonim dedi ki:

    Kaç sefer yazdım bu sitede umut yok bilgide veren yok

BİR YORUM YAZ

Yorumu Cevapla